IJslandse Steenmannetjes (cairns)

Een van die dingen waar je aan denkt bij IJsland, zijn ongetwijfeld Steenmannetjes: Een stapel stenen in de natuur. In de bijna 3 maanden die ik in het Golden Circle gebied / Reykjavik / Þingvellir heb doorgebracht, ben ik deze enkel bij de laatst genoemde tegengekomen.

Op het moment dat ik begon met rondreizen, ben ik er zoveel tegengekomen (en raakte ik er in zoverre door geïntrigeerd), dat ik besloot wat steenmannetjes-kennis met jullie te delen.

De steenmannetjes dienden in het verleden vooral als een GPS, oftewel navigatie. Sinds de nederzetting in IJsland worden ze gemaakt. De Vikingen wisten niet in wat voor land ze terecht waren gekomen en wat ze te wachten stond, zodoende gebruikte ze deze steenmannetjes als herkenpunt om niet te verdwalen, maar ook zodat de mensen die na hun kwamen, de weg zouden kunnen vinden. De steenmannetjes zijn sowieso tot 1900 nog veel gebruikt en gebouwd en juist in de afgelegen gebieden waren ze nodig. Naast de GPS functie (om het maar even zo te noemen) zijn er ook steenmannetjes met andere doelen in IJsland. Waarmee bijvoorbeeld grenzen werden aangegeven, om tekens te tonen en sommigen werden op grafheuvels gestapeld.

Ik begon ze vooral te zien toen we vanaf het zuiden naar het oosten van IJsland reden. Hoe desolater de gebieden werden, hoe meer we er zagen. Toen we in de Westfjorden op een berg met een hoogte van 500 meter ons op een gravel weggetjes bevonden, zijn we er tot onze verbazing best veel tegengekomen (Ik riep nog: Hier gaan we ze echt niet zien). Men heeft ingeschat dat de oudste in de Westfjorden staan: In 871 neergezet door Hrafna-Flóki, de eerste Noor die naar IJsland zeilde en het de naam gaf nadat hij al het ijs in het water zag drijven.

De steenmannetjes zijn zeer constructief en compact gebouwd, wisselend qua hoogte maar tikken (naar eigen inschatting) toch minimaal de 1,50 meter aan. Je ziet het direct wanneer het gaat om een originele. Dit zeg ik, omdat er door toeristen heel veel neppe worden gemaakt. Een soort van ‘’I was here’’ herinnering waar de mensen hier eigenlijk helemaal niet zo blij mee zijn. De natuur raakt erdoor beschadigd, originele worden zelfs af en toe kapot gemaakt en nieuwe stenen worden toegevoegd aan de steenmannen uit de Viking-periode. Helaas ziet niet iedereen in dat het hier om een echte relikwie gaat, een groot en belangrijk onderdeel in de IJslandse geschiedenis wat mij betreft.

Er wordt in zoverre veel waarde aan gehecht, dat er zelfs naar wordt verwezen in de Icelandic travel code regel 4: ‘’Nooit stenen verplaatsen of steenmannetjes bouwen’’.

Wat me ook opviel, is dat ze soms heel gelijk lopen met de ringweg hier. Alsof ze in het verleden al de beste route rond het land hadden uitgestippeld. De ringweg (weg 1 oftewel Hringvegur) was overigens pas in 1974 helemaal klaar. Een dierbaar IJslands persoon die ik hier heb leren kennen, vertelde mij laatst dat ze in 1974 bij de opening van de ringweg aanwezig was. De bevolking werd volgens haar helemaal gek dat jaar, omdat iedereen zo graag gebruik wilde maken van deze nieuwe weg. Daarnaast wilde iedereen ook zo snel mogelijk het rondje afgereden hebben.